In Riso cho người mới bắt đầu
- Kho Muc Risograph Studio
- Apr 10, 2020
- 9 min read
Updated: Apr 13, 2020
4 nghệ sĩ/nhóm nghệ sĩ với kinh nghiệm in Riso lâu đời chia sẻ những lời khuyên cho những ai muốn làm dự án in Riso đầu tiên của mình.
In Riso khá phổ biến trong cộng đồng zine và những nhà xuất bản nhỏ bởi vì chi phí sản xuất thấp. Những bức hoạ nhiều màu sắc sống động và đơn giản làm chúng ta tưởng chừng việc sản xuất Riso là đơn giản và dễ dàng, nhưng thật ra kĩ thuật in Riso khá khó để học và làm chủ. Để tạo ra một bản in lý tưởng, chúng ta phải tìm được sự cân bằng giữa thiết kế và việc hiện thực hoá thiết kế đó trên bản in – và chúng ta phải hiểu rằng kết quả cuối cùng sẽ luôn luôn khác với những gì mình dự kiến, bởi vì đó là bản chất của việc in Riso. Để đưa ra những lời khuyên khéo léo cho độc giả thực hiện dự án Riso đầu tiên của mình, chúng tôi đã trao đổi với 4 nghệ sĩ/nhóm nghệ sĩ với kinh nghiệm in Riso lâu đời, bắt đầu với nhóm We are Out of Office từ Hà Lan.
Máy in Riso giống như là một máy photocopy; ở phía trên máy là một bàn scan để bạn đặt bản gốc của mình. Những máy hiện đại hơn có thể xử lí những file digital như những máy in thường. Máy Riso sẽ in các màu tách biệt với nhau thay vì in chung, giống như trong quá trình in lụa. Phía trong máy là một cái “drum”, một thiết bị hình trụ có chứa duy nhất một màu mực và được bọc bởi một lưới kim loại với hàng nghìn lỗ nhỏ li ti. Khi bạn bắt đầu in, máy sẽ tạo một bản “master” để phủ lên tấm lưới của drum. Bản master là cái khuôn và chức năng của nó giống cái khuôn trong in lụa, nó sẽ cho mực thấm qua chỗ nào chúng ta muốn và sẽ chặn mực lại ở chỗ chúng ta không cần. Phần còn lại khá đơn giản: cái drum sẽ xoay chiều để cho giấy chạy qua nó. Khi giấy chạy qua thì mực sẽ thấm qua bản master và hình thành bản in. Nếu bạn muốn in nhiều hơn một màu thì bạn phải lặp lại quá trình này với những cái drum khác để chồng từng lớp màu lên nhau.
Chúng tôi (We are out of Office) chọn in Riso bởi vì những sản phẩm của chúng tôi cần những màu mạnh và táo bạo; in kĩ thuật số nhìn ảm đạm hơn nhiều so với những bản in của Riso. Lí do thứ hai nữa là cách máy Riso xử lí tông; bạn có thể in một màu với nhiều tông khác nhau cùng một lúc làm cho việc chồng màu và đạt được sắc thái mình mong muốn dễ dàng hơn. Dĩ nhiên là việc này cũng có thể hoàn tất bởi cách in offset, nhưng mà in offset thì khá mắc tiền và không đáng để in với số lượng nhỏ. Cái mà chúng tôi thích nữa là chúng tôi có thể tự in, dẫn đến việc chúng tôi hiểu rõ hơn về quá trình in mà từ đó điều chỉnh cách xử lí màu và phong cách sao cho hợp với quá trình này.
Trước hết, khi bắt đầu in Riso, bạn không nên suy nghĩ hay kì vọng quá nhiều bởi vì bạn sẽ đối mặt với nhiều sai lầm và trở ngại. Việc cọ sát với những sai lầm này là cách tốt nhất để chúng ta hiểu được quá trình in, và bạn cũng có thể học hỏi từ những lỗi lầm và trở ngại này. Tuy nhiên cũng có vài điều bạn cần lưu ý. Khi mới in, bạn nên hạn chế số lượng màu từ 2 đến 3 màu. Khi bạn chồng ba màu lên nhau là bạn đã có thể đạt được cảm giác “đầy màu” trên bản in. Bạn muốn in với số lớp màu ít nhất có thể để đạt được kết quả tốt nhất.
Việc làm khớp các lớp màu với nhau có thể khó; nhiều người thích việc này trong khi số còn lại sẽ không hứng thú. Nếu bạn không thích những đường trắng giữa các lớp màu thì bạn hãy làm “phồng” thiết kế của mình lên. Nghĩa là bạn làm cho những hình khối trong những lớp in to hơn một tí so với ban đầu. Một cách đơn giản để làm việc này nếu bạn sử dụng file vector là bạn có thể thêm một đường viền nhỏ bao quanh trong phần mềm Illustrator. Không nên vội vã. Bạn càng chờ lâu giữa những lớp in thì bản in của bạn sẽ càng gọn. Nếu mực bị loang trên giấy thì bạn có thể dùng gôm xoá nó đi. Bạn phải nhớ là đừng cố tạo ra một bản in hoàn hảo vì điều này là không thể. Cách học tốt nhất là thực hành. Bạn cứ bắt đầu với việc in một bản thiết kế của mình và sau khi in thì đối chiếu, suy ngẫm, và đánh giá sản phẩm của mình: cái gì thành công và cái gì chưa thoả mãn, rồi từ đó mà rút kinh nghiệm với những bản thiết kế sau, rồi sau nữa. Chia sẻ từ nhóm nghệ sĩ Rope Press từ vương quốc Anh
In Riso có khá nhiều hạn chế mà bạn cần phải làm quen để có thể khai thác hết tiềm năng của nó. Việc hiểu được hạn chế cũng sẽ giúp bạn điều chỉnh thiết kế sao cho phù hợp để những công đoạn sau bớt gặp rắc rối. Giống như những dự án nghệ thuật khác, việc thiết kế phải dựa trên những mục tiêu và chiến thuật rõ ràng để đối thoại với khán giả. Với in Riso thì bạn còn phải gói thêm thiết kế của bạn bên trong khuôn khổ hạn chế này. Thông thường thì một dự án in luôn luôn bị giới hạn bởi vốn đầu tư, bất kể nhiều hay ít, và việc này sẽ ảnh hưởng tới việc chọn chất liệu và định hình chất lượng và công dụng của sản phẩm. Sau khi định hình được những yếu tố này thì chúng tôi điều chỉnh thiết kế sao cho phù hợp nhất với những ranh giới được đặt ra.
Bạn sẽ luôn luôn tìm được thứ để làm để cải thiện chất lượng file. Khâu chuẩn bị và dàn xếp file lúc nào cũng tốn thời gian nhất. Việc thêm đường viền vào các hình khối để làm phồng thiết kế, cải thiện bản master, dọn dẹp bản vẽ gốc để scan, chú tâm tới những hạn chế của kĩ thuật, và điều chỉnh những kỳ vọng của mình đều là những thứ rất quan trọng. In Riso vốn không phải là một quá trình dùng để sản xuất những sản phẩm lộng lẫy và đỉnh cao, cho nên bạn đừng nghĩ là mình sẽ tạo ra bản in hoàn hảo ngay trong lần đầu.
Một bản in tồi thường không phải do việc chọn bản vẽ/cái hình nào để in mà thường đó là do việc chọn không đúng format/dạng thức cho bản vẽ/cái hình đấy. Để biết được hình nào in tốt hơn và để biết được làm sao chúng ta có thể biến thể và cải thiện chúng cho hiệu quả hơn cần một chút kiên trì. Đừng ngại ngần hỏi những người có chuyên môn/kinh nghiệm vì họ sẽ giúp bạn đưa ra những lựa chọn tốt nhất cho bản in của bạn.
Thường thì những nghệ sĩ và những xưởng in Riso thành công đều đã mắc phải nhiều sai lầm tốn tiền ban đầu nên họ rất nhanh chóng rút kinh nghiệm, ví dụ như họ sẽ biết rằng những định dạng hình nào, hoặc là tổ hợp màu nào hay những yếu tố nào sẽ không cho kết quả tốt khi in. Bạn phải nghĩ đến giá trị lâu dài của sản phẩm thì những gì bạn làm mới vượt qua được những rào cản nhất thời. Thành công lúc nào cũng cần nhẫn nại, thu thập kinh nghiệm, đưa ra những sư lựa chọn tốt hơn, và giữ được những giá trị cốt lõi của mình với tư cách là một nghệ sĩ. Nghệ sĩ Louise Lockhart từ vương quốc Anh
In Riso có nhiều lợi thế: nhanh, rẻ, ít cực nhọc, thân thiện với môi trường, lại còn nhìn đẹp nữa. In Riso phù hợp với phong cách của tôi vì tôi thích những cái kết cấu/texture bất thường và cái cách mà những lớp màu khi chồng lên nhau bị lệch/không khớp với nhau. Nó làm cho mình có cảm tưởng là nó được in thủ công tuy là công đoạn in vẫn do máy thực hiện. Tôi thường hạn chết bản in của mình từ 1 tới 2 màu và việc này thì quá thích hợp với kĩ thuật in Riso. Tôi không tự nhận mình là chuyên gia trong lĩnh vực này – tôi chỉ rất thích in Riso thôi.
In Riso không có nhiều thách thức và đó là điều khiến nó hấp dẫn với tôi. Tuy nhiên, bạn cần phải suy nghĩ rất thông suốt và khéo léo về kế hoạch sử dụng màu của mình sao cho không chồng quá nhiều lớp màu trên dưới với nhau, mà tôi thì lại rất thích thú với cái thử thách này. Cái khổ lớn nhất để in là khổ A3 và đó có thể là một bất lợi với một số nghệ sĩ, nhưng tôi thì lại thích làm những bản in cỡ nhỏ như cỡ bưu thiếp (postcard).
Tôi thường vẽ trên giấy, sau đó scan vào Photoshop. Thường thì mỗi bức sẽ có 2 lớp (layers) với mỗi lớp có một màu khác nhau. Bạn nhớ để chế độ blending là Multiplied để mấy lớp này trở nên “xuyên thấu” và khi chúng đè lên nhau thì bạn sẽ ước tính đươc sản phẩm sẽ nhìn như thế nào khi in xong. Sau đó thì tôi sẽ gửi file Photoshop đã tách lớp của mình tới xưởng in và cho họ thông tin về màu và loại giấy tái chế nào mà tôi muốn xài; xong thì họ trả sản phẩm về cho tôi. Tôi tin rằng việc chọn đúng xưởng in và người in sẽ làm cho bạn bớt tốn công hơn vì lúc này bạn chỉ cần tập trung vào bản thiết kế của mình. Nghệ sĩ Nick Liefhebber từ Hà Lan.
Tôi thích cách mình phản ứng với những bất ngờ từ việc in thủ công. Khắc axit thì có nhiều kết cấu/texture thú vị, trong khi đó thì in lụa và in Riso thì các loại màu trộn lẫn với nhau tạo ra kết quả khá đặc biệt. Các kĩ thuật này đều có hạn chế nên bạn có được những ranh giới để có thể làm việc với chúng. Phong cách minh hoạ của tôi khá là linh hoạt tuy là thoạt nhìn thì nó có vẻ phức tạp bởi vì chúng đều được tạo ra từ những hình khối riêng biệt (những khối này cũng làm cho chiến thuật và khâu sản xuất in dễ hơn)
Tôi nghĩ in Riso như là một phiên bản khác nhanh hơn của in lụa, tuy là có khá nhiều lợi thế và bất lợi khác với nhau. Cái giống nhau là bạn in từng lớp màu một chồng lên nhau chứ không thể in nhiều màu cùng lúc (nhưng cũng có những máy in Riso có tới 2 cái drum để bạn có thể in 2 loại màu liên tiếp với nhau, nhưng cách hoạt động thì cũng y chang là phải in một màu trước rồi mới tới màu kia).
Khi tôi bắt đầu thiết kế thì tôi để các màu tách biệt ra. Tôi thường dùng từ 2 đến 6 màu. Bạn cũng có thể tách màu theo kênh CYMK hoặc kênh RGB, nhưng mà nó sẽ không cho bạn nhiều kiểm soát lắm. Đa số các xưởng in Riso đều có số lượng màu hạn chế nên bạn nhớ tham khảo với họ xem màu nào dùng được. Sau đó thì bạn đưa vào máy in một lớp màu trước và chỉ dùng trắng đen; chỗ nào thuần đen sẽ là 100% màu và chỗ nào xám xám thì nó sẽ chỉ thị các cường độ khác nhau của cái màu đó (bạn có thể dùng chức năng photocopy nếu bạn vẽ thủ công các thiết kế của mình). Mực Riso cần phải khô nên tôi đợi cho các bản in của mình khô hết trước khi in tiếp với lớp màu khác.
Máy in có thể in số lượng nhiều trong thời gian ngắn với giá thành khá phải chăng, cho nên in Riso khá là tuyệt vời đối với những sản phẩm nhỏ như poster hay là zine, hoặc là dùng nó để nhân bản phụ để kinh doanh nếu bạn ko muốn bán bản gốc. Máy in Riso thì không hoàn hảo nhưng tôi lại thích những cái kiểu cách mà nó tạo ra. Tôi cũng thích thử nghiệm và khám phá với mấy cái lớp màu nữa. Có rất nhiều máy in Riso trên thị trường, nhưng mà đa số mọi người mua máy cũ và đa số họ cũng không chăm máy kĩ lắm nên bạn cố tìm xưởng in nào có máy mới để bạn có thể tiềm tòi và khai thác tiềm năng của máy đó. Tôi học được rất nhiều bằng việc để cho những người có chuyên môn in sản phẩm của mình hoặc là quan sát xem họ làm như thế nào và tham gia in cùng với họ luôn.
/ bài viết này được dịch bởi Đạt, từ bài gốc viết bởi Lisa Hassell /
Original English article at: https://www.digitalartsonline.co.uk/features/printing/risograph-printing-for-beginners/)
Comments